Osmanlı devleti kendisinden önceki Türk devletlerinin siyasi, idari, askeri, sosyal sahadaki
kültür mirasını devralmıştır. Bilhassa Anadolu Selçukluları ve İlhanlı devletine ait teşkilât ve
kanunlar Osmanlılar için başlıca örnek olmuştur.21
Osmanlılar önceki Türk devletlerinin teşkilât ve ilkelerini süzgeçten geçirerek
kullanmışlardır. Devlet teşkilâtı ülkenin büyümesine paralel olarak genişlemiştir. Akgündüz,
Osmanlı devletinin Hâkimiyet, ülke ve halk unsurlarından meydana geldiğinden söz eder.
Hâkimiyet (eskiden inanıldığı gibi) Allah’a aittir. Allah onu dilediğine verir ya da geri alır.
Çoğunluğun iradesi de Allah’ın iradesini temsil etmektedir. Osmanlı devletinin en büyük
temellerinden biri olan İslâm Dini evrensel bir din olduğu için belli bir ülke üzerinde değil,
tüm dünya üzerinde hâkimiyet kurmak hedeflenmiştir.
Özellikle hukuk kurallarının uygulanması açısından dünya ülkelerinin tümü Müslüman
olanlar ve olmayanlar olarak iki kategori halinde ele alınmıştır. Osmanlı devlet anlayışında
halk Müslümanlar, zimmiler ve müste’menler olarak üçe ayrılmaktadır.22
Türklerde devletin unsurları hakkında belirtilen görüşler birbirine yakındır. Bu konuda genel
olarak vatan kavramı, millet anlayışı, bağımsızlık egemenlik ve otorite, birlik btünlük ve
dayanışma konularını ele almak gerekir.
1.3. Türk Devlet Anlayışında Vatan Olgusu
Türklerde toprak anlayışı, tarihi akış içinde toprağın millî ve manevi değerlerle yoğrularak
vatanlaşmasını kapsamaktadır. Vatan, uğurunda canlar feda edilen mukaddes ülke demektir.23
Devletin maddi unsuru ülkedir. Ülke, devlet egemenliğinin ve devlet kudretinin kullanıldığı
çevredir. Topraksız bir devlet düşünülemez. Halk toprağı, toprak da halkı tamamlayarak
devleti oluştururlar.
Türk insanı ülkesine kutsal bir değer vererek sevmiş ve onu “vatan” olarak tanımlamıştır.
Özellikle eski Türklerde hakanın tanrı tarafından görevlendirildiğine inanılmasının bir nedeni
de, kutsal yer-su’ların sahipsiz kalmamasını ve korunmasını sağlamaktır. Türklerde ülke
anlayışı ilk çağlardan beri var olmuş ve gelişmiştir. Keza, ülke devletin temeli ve Türk
halkının ortak malıdır. Bu anlayışın örnekleri sık sık yaşanmıştır.
21 M. Ali Ünal, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, S.D.Ü. Mat. Isparta 1997, s. 3.
22 Ahmet Atgündüz,- Sait Öztürk, Bilinmeyen Osmanlı, Osav, Yay. İstanbul 1999, s. 393.
23 Kemal Göde, Türk-İslâm Kültür ve Medeniyet Tarihi, Erciyis Üniv. Yay. 38, Kayseri 1992, s. 198
