Continued from:

3.4.Bilimsel Faaliyetler

İnsan hayatında yaşamaya değer unsurları ve tüm maddi ihtiyaçları karşılamak ilimle olur.
Yükselmek, inanarak ilimleşmekle mümkündür. İlme uzak kalan milletlerin sonu hüsrandır.
Müspet ilim, hayata uygulanırsa maddi varlıklar ve büyük eserler ortaya çıkar. Bilim adamları
devleti yönetenlere karşı tam bağımsız olmalı, görüşlerini açıkça ifade edebilmelidir.Selçuklu
döneminin en önemli devlet ve ilim adamlarından birisi olan Nizam-ül Mülk devlet
başkanlarının önemli konularda alimlerle meşveret (danışma toplantısı) yapmasını ısrarla
tavsiye eder ve bunu yapmayan yöneticileri bencil ve zayıf görür.46

Türk insanı bilim ve bilimsel çalışmalar açısından, zamanına göre oldukça önde sayılır.
Eskilere dayanan yazı kültürü sayesinde bilimsel faaliyetler çok çabuk gelişmiştir. Özellikle
kitâbeler, bu yazı kültürünün geçmişi hakkında bilgiler vermetedir. Yazının tarihi Türkler için
çok eskilere dayanır. Özellikle felsefe ve diğer birçok alanda Türk ve Türk kökenli alimler
dünyayı etkileyen eserler kaleme almışlardır. Daha sonra kabul edilen İslâm dini de Türk
düşünce sistemi üzerinde etkili olmuş yeni inanışlar geliştirmiştir.

Başlangıçtan itibaren Türk insanı “kitaba” çok büyük önem vermiştir. Onu okumuş, dağıtmış,
çoğaltmış ve hayatında uygulamıştır. Uygurlar kitap basmayı öğrenen ilk toplumdur. Hatta
çağdaş matbaa tekniğinin temelinde Uygurların kullandığı bu basım tekniği vardır.

Gökyüzü, insanların hayatını geçirdiği yeryüzünün hemen yanında, onların merakını cezbeden
ikinci alem olmuştur. Bu alem her zaman Türk insanı için incelenmesi arzulanan bir konu
olmuştur. Gökyüzündeki en dikkat çekici ve en çok merak uyandıran şey Güneştir. Güneşle
birlikte gökyüzünün gece süsü olan ve daha sonra zaman hesaplamalarında ad olarak
kullanılacak olan ikinci husus, Ay’dır. Hep bu düşünceler içinde yaşayan Türk insanının
uzmanlaştığı konulardan birisi de astronomi olmuştur. Gökbilim dalında Türklerin çalışmaları
dikkat çekicidir. İslâm devletlerinde kurulan dokuz gözlem evinden üç tanesi Türklere aittir.
Ayrıca El Harizmi, 1115 yılında sabit yıldızların yerlerini Merv şehrinin boylam dairesine
göre tespit etmiştir.

Türklerin oldukça iyi olduğu konulardan birisi zaman hesabıdır. Türklerin kullandığı takvim
daha çok bozkır kültürünün izlerini taşımaktadır. Takvim, gökbilim birikimi isteyen bir
konudur.

46 Nizamül Mülk, Siyasetnâme, Kültür Bak.Yay.,(Sad. M. Altan Köymen),İstanbul 1990, s. 134.